- Spośród gatunków rodzimych w Polsce do malin zaliczana jest:
- malina właściwa Rubus idaeus — gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. W stanie dzikim występuje na znacznej części Azji oraz w niemal całej Europie, oprócz Portugalii i Islandii. Dziko rosnąca w Polsce jest pospolita na całym obszarze. Jej krzew dorasta do 2 m wysokości, z podziemnymi rozłogami. Pędy wydłużone rózgowato i łukowo zwieszone, pokryte kolcami.
Malina właściwa, którą każdy zna, owocuje zwykle w lipcu i sierpniu, czasem w końcu czerwca, a na terenach północno-wschodnich 10 dni później. Okres zbioru trwa kilkanaście dni a nie zebrane owoce najczęściej opadają na ziemię. Leśnicy mówią, że „ciekną” i bardzo łatwo ulegają fermentacji.
Na początku sezonu malinowego zbiera się owoce w koszyczki, potem, gdy jagody „ciekną” w naczynia szklane lub emaliowane. Z przetworami malin trzeba się bardzo spieszyć bo świeże owoce, soki itd., bardzo szybko tracą wartości odżywcze, fermentują i psują się.
Co warto wiedzieć? Maliny hodowane na plantacjach zatracają wiele specyficznych cech dzikich roślin!
Zastosowanie:
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski:
owoce — bogate w cukry (sacharoza, fruktoza, glukoza), olejek eteryczny, pektyny, pochodne cyjanidyny a także kwasy organiczne jak choćby: cytrynowy, jabłkowy i salicylowy; Maliny mają więcej witaminy C (malina leśna ma do 500 mg tej witaminy w 100 g owoców), niż czarna jagoda, trochę więcej niektórych witamin z grupy B (np. B2, B6), ale niemal tyle samo witamin A, E, B1 i PP.
liście — Podobne działanie, lecz jeszcze silniejsze duża zawartość witaminy C (300 mg%), garbniki, kwasy organiczne, śluzy, żywice.
- Działanie:
owoce — mają działanie napotne i ogólnie wzmacniające ze względu na zawartość witamin, a więc podajemy je przy zaziębieniach, grypach, anginach, stanach gorączkowych (susz owoców i liści), a także przy niedoborach witaminy C..
liście — też są używane jako lek ziołowy, mają podobne działanie jak owoce, lecz jeszcze silniejsze. Ponadto działają moczopędnie, żółciopędnie, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, ściągająco, oraz poprawiają przemianę materii. Stosuje się je także przy biegunkach, upławach i do płukania jamy ustnej.
- Roślina uprawna
Malinę uprawiamy od średniowiecza jako krzew owocowy. Jej uprawa jest w Polsce dość rozpowszechniona. W uprawie znajduje się szereg odmian uprawnych będących mieszańcami międzygatunkowymi. Forma typowa i liczne odmiany owocują na pędach dwuletnich, od niedawna istnieją w uprawie odmiany owocujące na pędach jednorocznych.
- Roślina spożywcza
Owoce maliny są smaczne i pachnące, nadają się do spożycia na surowo, jak i na przetwory: soki, dżemy, konfitury. Ze względu na obecność związków purynowych powinni ich jednak unikać chorzy na podagrę oraz zapalenie nerek. U niektórych ludzi maliny wywołują uczulenie. U dziko rosnących malin owoce są bardzo często robaczywe.
- malina kamionka Rubus saxatilis — występuje w stanie dzikim w Europie, na Kaukazie, w Mongolii i Chinach. Siedlisko: zarośla, młodniki i lasy mieszane i liściaste ; rzadziej w sztucznych drzewostanach szpilkowych. Chętnie na miejscach skalistych, zwłaszcza w górach, gdzie malinę kamionkę można znaleźć jeszcze na wysokości 2000-2400 m n.p.m. Preferuje gleby wapienne i próchnicze. Krzewy jej się płożą, tylko pędy kwiatowe są wzniesione Ma szkarłatny owoc, ale duże pestki i nie jest zbyt smaczna.
Używa się jej na soki i galaretki.
- malina moroszka Rubus chamaemorus — nazywana również maliną nordycką. W Polsce gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Tworzy kłącza, z których wyrastają dwuletnie pędy (w pierwszym roku płonne). Mają wysokość 10–30 cm i są gołe (bez kolców i szczecinek). Owoce jej są duże, początkowo czerwone, potem z żółtawym odcieniem.
W Skandynawii oraz Rosji występuje powszechnie. W Polsce bardzo rzadka, jest reliktem epoki lodowej. Ma kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz w Sudetach (dwa stanowiska na torfowiskach w Karkonoszach). Na Pomorzu jej zasięg sięga po linię Świnoujście – Tuchola – Morąg – Górowo Iławeckie. W 2002 r. znaleziono jedno stanowisko w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej na torfowisku Puścizna Wielka. Owoce są smaczne i mają duże wartości odżywcze. W Polsce ze względu na rzadkość występowania nie mają znaczenia praktycznego. Natomiast przetwory (dżemy, wina) z owoców maliny moroszki w Norwegii, Szwecji i Finlandii są narodowym przysmakiem, a ponadto jej owoce i liście są używane w medycynie ludowej jako środek przeciwgorączkowy i przeciwbiegunkowy oraz zapobiegający szkorbutowi. Dodatkowo, roślina ta zawiera diosgeninę – prekursor progesteronu – który znajduje zastosowanie w leczeniu reumatyzmu i artretyzmu.
- malina tekszla Rubus arcticus — jeżyna arktyczna, to gatunek krzewu z rodziny różowatych występujący na północnych obszarach Azji, Europy i Ameryki Północnej. W Skandynawii jej owoce są bardzo poszukiwane, uważane za miejscowy przysmak i używane do sporządzania przetworów, dżemów, likierów itp.
- Jeżyna, ożyna, ostrężyna Rubus — z powodu apomiksji, hybrydyzacji i rozszczepiania cech mieszańców powstaje wielka różnorodność form jeżyn. Utrudnia to ich klasyfikację. Liczba gatunków jest różna w zależności od ujęcia systematycznego. Niektórzy autorzy podają 300÷400 gatunków diploidalnych. Index Kewensis podaje 72 gatunki. Z Polski podano od 50 do 90 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego). Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski z 2002 roku zawiera wykaz 89 gatunków [Wiki].
Rosną zarówno w miejscach zacienionych jak i słonecznych (na drugich znacznie lepiej kwitną i owocują). Zajmują bardzo różne siedliska, suche, świeże i wilgotne, większość gatunków preferuje siedliska żyzne, zwykle związane z lasami, ich okrajkami i zaroślami.
W związku z powyższym, wędrując po Polsce możemy napotkać najróżniejsze jeżyny. Ich dojrzałe owoce są prawie czarne, nieraz z odcieniem czerwonym, brązowym lub sinym.
Do najpospolitszych dziko rosnących należą:
- jeżyna fałdowana, której krzew wyrasta do 1,5 m, owoce są czarne, lśniące, bardzo smaczne, dojrzewające zależnie od okolicy, od sierpnia do września a nawet października.
- jeżyna wzniesiona występuje zwykle tam, gdzie wilgotno. Jest jej dużo na obszarze Puszczy Białowieskiej. Wyrasta do 3 metrów. Owoce mają wyraźnie czerwonawy odcień.
- jeżyna popielica, zwana też sinojagodą, ma owoce rzeczywiście popielato-niebieskawe. Przy tym dość kwaśne i nie za bardzo smaczne.
- jeżyna wężowa, pełzająca po ziemi, a występuje tam, gdzie jeżyna gruczołowata, tzn. w Karpatach i Sudetach. Obie mają bardzo smaczne owoce.
- jeżyna ostręga jest rzadziej spotykana, tworzy okazałe wysokie krzewy, a owoce ma wyjątkowo smaczne.
Jagody jeżyn należą do niezwykle zdrowych owoców. Mają bowiem dużo rozmaitych składników mineralnych, np. miedź, żelazo, wapń, fosfor, magnez, potas i to w pokaźnych ilościach. Poza tym jeżyny mają np. więcej karotenów niż maliny, za to mniej witaminy C, a wydają się kwaśniejsze od maliny, ponieważ zawierają mniej cukrów. Mają tez sporo garbników, pektyn, kwasów organicznych, prowitaminę A i witaminy z grupy B.
Owoce pozytywnie wpływają na pracę przewodu pokarmowego, a ponadto, ze względu na właściwości uspokajające. Soku z dojrzałych jeżyn można używać zewnętrznie do okładów na wypryski i liszaje.
Odwar z liści działa napotnie, stosowany jest w przeziębieniu i anginie. Przynosi też ulgę w przypadku nieżytów górnych dróg oddechowych. Ten sam odwar, tak samo dawkowany, leczy również krwawą biegunkę. Natomiast napar z młodych delikatnych listków (1 łyżeczka do herbaty na szklankę wrzątku) osłodzony miodem, a pity 3 razy dziennie po 1 szklance, to dobry środek pomocniczy w leczeniu anemii.
Zewnętrznie odwary z liści i ziela dodaje się do kąpieli. Działają ogólnie wzmacniająco, oczyszczająco na skórę.
Odwary z korzeni (1 łyżeczka rozdrobnionych, suchych korzeni na 1 szklankę wody, pite 3 razy dziennie po ½ szklanki) działają moczopędnie.
|
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz